Bütün varlıkların kıyamı (ayakta durması) yani varlık olarak durabilmesi Kendisine bağlı olan ve kainatı idare eden demektir. Aynı zamanda varlığı kendi kendine kaim olan, var olmak için başkasına muhtaç olmayandır. Yarattıklarının idaresini muntazam bir şekilde kusursuz olarak yürütendir.
İmam Gazali El-Kayyûm ismini şöyle izah eder: ‘’Kendi kendine kaim olmasında hiç bir şeye muhtaç olmaması, bununla beraber, mevcut olan her şeyin O’nun sayesinde ayakta durabilmesi, Onsuz, eşya için varlığın tasavvur edilememesine de Kayyûm denir. Çünkü O’nun kıyamı Kendi Zâtı ile olduğu gibi her şeyin kıyamı da onunla olmuştur. İşte bu vasıf ancak Allah’a layıktır. Kulun bu vasıftan hazzı, Allah’tan gayrısından müstağni olduğu kadardır’’
‘’Allah bizâtihi kaim ve mevcut olup kimseye muhtaç değildir; bunun bir gereği olarak ezelî ve ebedîdir, her şeyin ibtidâen var olması ve mevcudiyetini sürdürmesi ancak O’nun yaratması, maddî ve mânevî ihtiyaçlarını giderip korumasıyla mümkündür. Hz. Peygamber’in gece ibadetinde yaptığı, “Allahım! Bütün övgüler sana hastır. Sen kâinatı ve orada bulunanları yaratan ve yaşatansın (kayyim). Her çeşit övgü sana lâyıktır. Sen göklerin, yerin ve orada bulunanların hükümranlığına mâliksin” anlamındaki niyazı da bu anlayışı destekler mahiyettedir.’’ (TDV İslam Ansiklopedisi)
El-Hayy ismiyle yakından alakalıdır. Nasıl El-Hayy isminde bütün varlıkların hayatlarının Hayy olan Allah tarafından verildiğini ve asıl Hayy (Diri) olanın Allah olduğunu hatırlıyorsak El-Kayyûm isminde de bütün varlıkların mevcut olmasının ancak Allah’ın kudreti ve kaim tutmasıyla mümkün olduğunu hatırlarız.
Kuşeyri’ye göre kulun El-Kayyûm isminde nasibi şudur: Bütün mevcudatı kudretiyle kuşatmış olan, her şeyi yönetimi altında bulunduran El-Kayyûm olan Allah’ı tanıyan kul sürekli tedbir almaktan ve telaşa düşerek endişeli bir şekilde yaşamaktan korunmuş olur. Zira bilir ki cümle mahlukat sahipsiz olmadığı için, El-Kayyûm’un hükmüyle ayakta (kıyamda) durabildiği için, O’nun müsaadesi olmadan kendisine bir zarar erişmez. Ayrıca yeri ve göğü ayakta tutanın yalnızca El-Kayyûm olan Allah olduğu bilen kimse emniyet içinde yaşar ve Kuşeyri’ye göre dünya böyle bir kimsenin nazarında kıymetini kaybeder.
Kaynakça;
Esmâ Notlarının kaynakçası için Bkz: Esmâ'ül Hüsnâ Notları: Giriş
Comments